Cây dành dành và 6 bài thuốc hỗ trợ điều trị viêm gan, đau dạ dày, đau nhức xương,…hiệu quả

Dành dành là dược liệu được các chuyên gia đông y đánh giá khá cao, thường được chủ trị tỏng các bài thuốc điều trị viêm gan, đau dạ dày, bỏng, đau nhức xương khớp,…Cùng Metaherb tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

Có thể bạn quan tâm

• San sư cô: Dược liệu có tác dụng điều trị tiêu chảy, kiết lỵ hiệu quả cao
• Hoàng liên ô rô và 7 bài thuốc điều trị bệnh hiệu quả
• Hoàng đằng với 10 bài thuốc điều trị bệnh tuyệt vời

Tên khác: Thủy hoàng chi, chi tử, mác làng cương (tiếng Tày),…;

Tên khoa học: Gardenia jasminoides Ellis;

Họ: Thuộc họ Thiến thảo (Rubiaceae).

Đặc điểm dược liệu dành dành

1. Mô tả

Cây dành dành là một loại cây bụi, mọc quanh năm, thường có chiều cao trung bình từ 2,5 đến 3 mét. Lá cây. Lá cây dành dành hình bầu dục, màu xanh lục, mọc đối nhau trên nhánh cây. Cây dành dành thường cho hoa vào mùa hè, khoảng tháng 6 đến tháng 10. Hoa dành dành có màu trắng, có khoảng 6 cánh. Hoa thường mọc ở đầu cành, tỏa hương thơm dịu nhẹ. Quả dành dành có hình bầu dục, dài khoảng 3cm. Quả có màu vàng, có mùi thơm và vị đắng. Trong quả có chứa nhiều hạt nhỏ. Rễ cây dành dành là loại rễ chùm, bám sâu vào lòng đất.

2. Phân bố

Cây dành dành mọc hoang ở nhiều nơi, nhưng chủ yếu ở khu vực Nam Bộ, ở những nơi ẩm ướt, gần rạch nước.

3. Bộ phận dùng

Lá, thân cây, rễ cây và hoa của cây dành dành đều được sử dụng làm thuốc.

4. Thu hái, sơ chế và bảo quản

Các bộ phận của cây dành dành đều có thể thu hái quan năm. Hái hoa và quả chín vào mùa hè và mùa thu.

Sau khi thu hái, đối với quả có thể sử dụng trực tiếp hoặc mang đi phơi khô. Lá, thân, rễ cây mang đi rửa sạch, sau đó phơi khô để sử dụng dần.

Bảo quản các bộ phận dùng của cây dành dành ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ẩm ướt.

5. Thành phần hóa học

Theo nghiên cứu, thành phần của cây dành dành rất đa dạng. Mỗi bộ phận của dược liệu đều chứa thành phần khác nhau, nhờ thế mà được ứng dụng đa dạng trong các bài thuốc khác nhau. Cụ thể:

Quả dành dành có chứa những chất hóa học như:

• Shanzhisid;
• Geniposid;
• Scandosid methyl ester;
• Gardosid;
• Geniposidic axit gardenin;
• Geniposid.

Lá dành dành có chứa các dược chất như:

• Tanin;
• Crocnin;
• Manit;
• Pectin;
• D-mannitol.

Hoa cây dành dành có chứa các chất hóa học như:

• Tinh dầu;
• Axit gardenic B;
• Axit gardenic.

Vị thuốc cây dành dành

1. Tính vị, quy kinh

Cây dành dành có tính hàn, vị đắng.

Cây dành dành được quy vào kinh tam tiêu, kinh phế và kinh tâm.

3. Tác dụng dược lý

Theo Đông y, cây dành dành có một số tác dụng như tiểu viêm, lợi tiểu, cầm máu, chỉ huyết, thanh nhiệt. Nhờ những tác dụng dược lý trên, cây dành dành được dùng để làm thuốc, điều trị những chứng bệnh như:

• Điều trị vàng da
• Điều trị viêm gan
• Điều trị bí tiểu, tiểu buốt, tiểu rắt
• Chữa chứng chảy máu cam
• Giải độc rượu
• Chữa phù thủng
• Điều trị đau bụng
• Chữa đau dạ dày
• Hạ sốt
• Chữa đau họng
• Chữa mắt đỏ
• Điều trị sưng đau do gãy xương
• Chữa bỏng
• Chữa thổ huyết
• Chữa bong gân, đau nhức
• Chữa mụn nhọt

4. Cách dùng và liều dùng

Cây dành dành có thể dùng trực tiếp hoặc dùng sau khi đã sấy khô. Về cách thực hiện, có thể giã nát, dùng tươi sống hoặc sắc, hãm với nước sôi.

Về liều dùng, các chuyên gia đông y khuyến khích mỗi ngày người bệnh nên dùng từ 6 – 12g. Tuy nhiên, liều dùng này chỉ có tính tương đối. Mỗi bài thuốc sẽ có liều dùng khác nhau.

Bài thuốc sử dụng cây dành dành

1. Chữa bệnh viêm gan, vàng da, vàng mắt

Cây dành dành thường được chỉ định trong các bài thuốc hỗ trợ điều trị viêm gan. Bên cạnh việc sử dụng thuốc, người bệnh có thể sử dụng thêm bài thuốc này tại nhà theo công thức dưới đây:

• Chuẩn bị: 12g dành dành, 24g nhân trần, đường kính.
• Cách thực hiện: Sắc các nguyên liệu với 600ml nước. Sắc thuốc còn 100ml thì ngưng. Cho thêm đường vào, khuấy đều. Mỗi ngày dùng một tháng thuốc, chia ra thành 3 lần uống trong ngày.

2. Chữa bỏng

Dành dành có tính mát, giúp làm giảm tình trạng nóng rát ở các vết bỏng. Người bệnh có thể sơ cứu nhanh chóng tình trạng bỏng bằng cách: Lấy nhân của quả dành dành rửa sạch, để ráo nước. Đốt phần nhân dành dành. Sau đó, tán mịn thành bột. Trộn bột dành dành với dầu mè. Sau đó, đắp hỗn hợp bột dành dành và dầu mè lên vùng da bị bỏng. Sử dụng băng gạc để băng vết thương lại.

3. Chữa bong gân, đau nhức

Bong gân, đau nhức gây rất nhiều khó khăn trong việc vận động. Để hỗ trợ giảm đau, người bệnh áp dụng bài thuốc sau: Chuẩn bị một vài quả dành dành, rửa sạch trước khi chế biến. Giã nát quả dành dành, tán thành bột mịn. Cho thêm một ít nước sạch vào, trộn đều để cho ra hỗn hợp sền sệt. Sau cùng rót thêm một ít rượu trắng vào hỗn hợp.Đắp hỗn hợp quả dành dành và rượu trắng lên vùng da bị bong gân, đau nhức. Đắp thuốc 1 lần trong ngày.

4. Điều trị bệnh bí tiểu, sỏi đường tiết niệu

Cây dành dành có tác dụng hỗ trợ điều trị thận bài tiết tốt hơn, nhờ đó mà giảm tình trạng bí tiểu, sỏi đường tiết niệu. Người bệnh có thể áp dụng bài thuốc này tại nhà như sau:

• Chuẩn bị: 12g rễ dành dành, 12g kim tiền thảo và 12g lá mã đề.
• Cách thực hiện: Rửa sạch và để ráo nước các nguyên liệu trước chế biến. Sắc các nguyên liệu, lấy nước thuốc uống hàng ngày. Mỗi ngày dùng 1 thang thuốc, uống trong vòng 10 ngày.

5. Trị đau nóng vùng dạ dày

Đau dạ dày có thể gây ra những cơn đau âm ỉ hoặc dữ dội tại vùng thượng vị. Để giảm đau nhanh chóng, người bệnh có thể áp dụng bài thuốc dưới đây từ cây dành dành:

• Chuẩn bị: 7 – 9 quả dành dành.
• Cách thực hiện: Rửa sạch những quả dành dành đã chuẩn bị. Sao đen, sau đó mang đi sắc với một bát nước. Khi lượng nước chỉ còn lại phân nửa thì tắt lửa. Uống nước quả dành dành với nước gừng sống để trị cơn nóng ran ở vùng dạ dày.

6. Chữa đau mắt đỏ

Khi bị đau mắt đỏ, người bệnh có thể áp dụng bài thuốc từ cây dành dành theo cách dưới đây:

• Chuẩn bị một ít lá dành dành tươi.
• Cách thực hiện: Rửa lá dành dành thật sạch. Dùng nước sôi để tráng qua. Sau đó giã nát lá dành dành. Cho phần lá nát vào miếng gạc mỏng, đắp lên mắt.

Một số điều cần lưu ý khi dùng cây dành dành

Cây dành dành là vị thuốc nam được các chuyên gia đông y đánh giá cao. Tuy nhiên, người bệnh vẫn cần phải tuân thủ một số lưu ý dưới đây khi áp dụng:

• Các bài thuốc từ cây dành dành chỉ có tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh, không có tác dụng thay thế thuốc nên người bệnh không nên chỉ áp dụng phương pháp điều trị này.
• Các bài thuốc nam nói chung và bài thuốc từ cây dành dành nói riêng thường có hiệu quả chậm hơn so với thuốc Tây. Vì thế, người bệnh cần kiên trì áp dụng trong một thời gian dài mới thấy được hiệu quả.
• Nếu không tương thích với cơ địa, sử dụng cây dành dành có thể gây ra dị ứng, không có hiệu quả hoặc khiến bệnh trở nên trầm trọng hơn.
• Trường hợp người cao tuổi, trẻ em, phụ nữ đang mang thai cần thận trọng khi sử dụng các bài thuốc từ dành dành.
• Tốt nhất người bệnh nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi áp dụng các bài thuốc từ dược liệu.

Các bài thuốc từ cây dành dành khá dễ áp dụng tại nhà, tuy nhiên, người bệnh nên chú ý đến liều lượng và cách sử dụng để không gây ra những tác dụng phụ đến sức khoẻ. Nếu còn thắc mắc, vui lòng để lại bình luận bên dưới bài viết, các dược sĩ của Metaherb sẽ phản hồi một cách sớm nhất.

Xem thêm: Mộc nhĩ với 19 bài thuốc điều trị bệnh hiệu quả